مطالعه هیدروشیمی آبخوان دشت بیرجند

آب به عنوان اصلی ترین عنصر حیات بشر شناخته شده است و این امر ساکنان اغلب مناطق دنیا به ویژه مناطق خشک را واداشته تا به دلیل کمی بارندگی و عدم برخورداری از منابع آب های سطحی، همواره در پی کشف و بهره برداری از آب های زیرزمینی مناسب و با کیفیت باشند. بدین جهت مطالعات هیدروشیمی برای شناخت کیفیت شیمیایی آب از اهمیت بسزایی برخوردار گشته است. در مطالعه حاضر، وضعیت هیدروشیمی آبخوان دشت بیرجند در سالهای 1376، 1384 و 1389 به ترتیب بر اساس تعداد 33، 18 و 20 داده آنالیز شیمیایی آب مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته که داده های سال 1384 تنها برای شناسایی توزیع فضایی کیفیت با استفاده از آنالیز فاکتوری به کار رفته اند. دشت بیرجند در مرکز استان خراسان جنوبی در شرق ایران و در ناحیه ای بیابانی با آب و هوای گرم و خشک واقع شده و ساختار های زمین شناسی و واحدهای سنگی گوناگون و متنوع از ویژگی های خاص این حوزه آبریز به شمار می روند. پس از توصیف آماری کلی داده های مربوط به سال های 1376 و 1389 و ترسیم نقشه های منحنی میزان برای برخی پارامترها، نمودارهای جعبه ای برای مقایسه مقادیر میانگین و پراکندگی هر متغیر در دو سال، ترسیم و تفسیر شده اند. همچنین نوع آب تمام نمونه ها با استفاده از روش آماری انجمن هیدرولوژی هند تعیین شده است. به علاوه از روش های گرافیکی چون نمودار پایپر، دارو، استیف، شولر و ویل-کوکس و شاخص های کیفی گوناگون جهت شناخت نوع و مطالعه کیفیت آب از لحاظ مصارف گوناگون استفاده گردیده است. در ادامه و طی تحقیقی به بررسی قابلیت شبکه های عصبی مصنوعی در پیش بینی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت بیرجند پرداخته شده است. در نهایت توزیع فضایی کیفیت آب در دشت بیرجند با استفاده از آنالیز چند متغیره فاکتوری و با تعیین سه فاکتور عمده، مشخص گردیده است. در مجموع آب زیرزمینی آبخوان مذکور از نوع آب های شور و با کیفیت اندک جهت مصارف شرب، کشاورزی و صنعت شناخته شده و فاکتور شوری به عنوان عامل اصلی موثر در کیفیت آب در این آبخوان معین گردیده است. همچنین کیفیت آب، با کاهش حجم آب ورودی به مخزن و استحصال بیش از حد در طول دوره زمانی مذکور، در بیشتر موارد با تنزل فزاینده ای روبه رو بوده است.